Einu sinni höfðum við frelsi í sjávarútvegi ... núna EINOKUN.

Fyrri grein "Sóknarmark" frjór tími frelsis Kvótakerfið íslenska var sett á á röngum forsendum og af annarlegum hvötum manna sem ekki gátu sætt sig við að sitja við sama borð og aðrir. Fámenn klíka manna á vegum frystihúsa á Norðurlandi gátu ekki sætt sig við þá framþróun sem átti sér stað í sjávarútvegi. Frelsið og markaðsþróunin var þeim ekki að skapi.

Illa gefinn maður úr þeirra pólitísku röðum sat í stól Sjávarútvegsráðherra og voru hæg heimatökin að gera breytingu sem tryggði þessum einokunar sinnum þeirra vilja. Losuðu þá við samkeppnina um fiskinn og tryggðu þeim það hráefni sem þeir höfðu búið húsin til að vinna og losuðu þau við kvöðina að veiða fisk sem þeir kunnu ekki að meðhöndla.

Þessir menn skildu ekki og vildu ekki þá hagræðingu sem var að ryðja sér til rúms á SV-landi þar sem "nýju" fiskmarkaðirnir voru að gera mönnum kleift að sérhæfa hús sín vinnslu á einni eða tveim fisktegundum og láta frá sér aðrar tegundir gegnum markaðina. Þróun sem hugnaðist öllum vel og flýtti fyrir framþróun í vinnslunni.

Í stuttu máli var besta fiskveiðistjórnkerfi veraldar þróuðu í samvinnu við íslenska sjómenn Sóknarmarkinu sem mikil sátt var um hent fyrir róða og upp tekið versta og spilltasta fiskveiðistjórnkerfi sem völ var á Kvótakerfið illræmda sem aldrei hefur verið sátt um í 30 ár.

Fiskveiðistjórn á að stuðla að tvennu. Hámarka afrakstur fiskveiðanna og byggja upp stofnana á sjálfbærann hátt. Báðum þessum markmiðum var náð með Sóknarmarkinu og var þróun hröð í að loka smáfiskasvæðum og uppeldisstöðvum á sama tíma og meðferð á fiski tók stórtækustu framförum sem við höfum séð fyrr og síðar.

Á þessum árum unnust stærstu markaðs sigrar bæði hvað varðar þorsks og karfa sem sýnir hve frjór þessi tími frelsis var í útgerðinni. Ein stór mistök voru gerð á dögum Sóknarmarksins sem annars gekk svo vel það var afnema "óvart" takmark á leyfisveitingu fyrir nýja skuttogara. ("þeir bara plötuðu mig" ST ). Þessi aukning á skipum seinkaði að við gætum fjölgað sóknardögum.

Þetta hafði ekki áhrif á þær útgerðir sem búnar voru að ná tökum á skuttogaravæðingunni og voru í góðum rekstri en aðrir sem voru að byrja frá grunni og þeir sem ekki kunnu voru í erfiðleikum og fóru á hausinn. En fátt er svo með öllu illt. Það komu aðrir í staðinn og tóku yfir skipin og breyttu þeim í glæsileg aflaskip og flottar útgerðir samanber Samherji.

Sátt og mikill sprengikraftur var í Sóknarmarkinu og var það nánast glæpur gegn þjóðinni að afnema þetta kerfi sem gekk svona vel og skilaði svona miklu. 1983 síðasta ár Sóknarmarksins var meiru landað á markaði en nokkru sinni fyrr og eftir stórátök útgerða og sjómanna þar sem sjómenn voru notaðir sem byssufóður útgerðar í baráttu útgerða við ríkið um gengisfellingar var mikill þrýstingur á að allur fiskur færi á markað til að skapa frið.

Því miður misstum við af þessu tækifæri en hurfum inn á myrkur EINOKUNAR og afturhalds þar sem útgerðirnar héldu utan um "sinni fisk" og byrjað var að sölsa kvótana undir fáar stórar útgerðir. Sjómenn misstu sína samningstöðu gagnvart útgerðinni og urðu að éta úr lófa þeirra sem þeim var fengið og má sjá niðurlægingu stéttarinnar í "kostnaðarhlutdeildinni" þar sem allur kostnaður útgerðarinnar er nú tekinn út fyrir skipti þrátt fyrir mesta (gengis) góðæri sem við höfum þekkt. T.e. Þessi kostnaðar hlutdeild var fyrst sett á sem "tímabundið" olíugjald en er nú orðið kolólögleg "kostnaðarhlutdeild" þar sem farið er bakdyramegin að hefðbundnum hlutaskiptum og launin þannig rifin niður með því að láta sjómenn borga útgerðakostnaðinn.